Spośród wszystkich gatunków raków na terenie Polski najliczniej rozpowszechniony jest rak amerykański i właśnie tego raka możemy najczęściej zobaczyć przebywając nad wodą. Nie jest to nasz rodzimy gatunek. Został on sprowadzony w końcu dziewiętnastego wieku ze Stanów Zjednoczonych na Pomorze i bardzo szybko rozpowszechnił się w wodach północnej Polski, a potem na obszarze całego naszego kraju, wypierając nasze rodzime gatunki, głównie dzięki temu, że jest odporny na tzw. dżumę raczą W naszym klimacie rak amerykański dorasta do około 12 cm długości.
Warto tu wspomnieć jak mierzymy raki. Pomiaru dokonuje się od końca odwłoka, czyli od krawędzi płetwy ogonowej do końca pancerza okrywającego głowotułów zakończonego dziobem zwanym rostrum. Wynika z tego, że do pomiarów nie uwzględniamy długości przednich odnóży krocznych zakończonymi dużymi szczypcami.
Raki mają ciało pokryte twardym, przesyconym solami wapnia pancerzem, barwy brunatnej lub brunatno zielonkawej, z drobnymi kolcami i szczecinkami. Twardy pancerz dobrze chroni delikatne ciało raka, lecz zarazem ogranicza jego wzrost, dlatego też w miarę wzrostu ciała muszą go, co jakiś czas zrzucać. Proces ten określany jest linieniem. W ciągu pierwszego roku życia raki linieją średnio 8 razy, w drugim 5 a w trzecim 2 razy. U raków występuje zjawisko autotomii, czyli samoistnego odrzucania przez zwierzę części ciała, gdy grozi mu niebezpieczeństwo. Oderwane szczypce odrastają w ciągu kilku miesięcy u młodych raków a u starszych nawet przez parę lat.
Raki posiadają dziewiętnaście par wysoce wyspecjalizowanych odnóży. Spośród pięciu odnóży krocznych, pierwsze trzy zakończone są chwytnymi szczypcami, pozostałe dwa pazurkiem. Raki poruszają się w dwojaki sposób. Poszukując pokarmu chodzą do przodu za pomocą odnóży krocznych. W chwili zagrożenia szybko odpływają do tyłu dzięki silnym ruchom odwłoka zakończonego szeroką płetwą ogonową.
Raki jak większość zwierząt wodnych oddychają przy pomocy pierzastych skrzeli umieszczonych w jamie skrzelowej po bokach ciała pod pancerzem okrywającym tułów. Warto o tym pamiętać, gdy złowimy raki w celu bliższego się im przyjrzenia. Przed ponownym umieszczeniem raków w wodzie, należy je odwrócić po włożeniu do wody do góry odnóżami, aby wydostało się znajdujące się pod pancerzem powietrze (dostało się ono tam, gdy wyjęliśmy raka z wody). W przeciwnym wypadku raki mogą zginąć.
Raki odżywiają się przeważnie pokarmem roślinnym takim jak: moczarka, rogatek, wywłócznik oraz rdestnice. W przypadku ich braku raki mogą odżywiać się pokarmem zwierzęcym. Najczęściej są to małże lub inne organizmy wodne, które uda im się schwytać lub znaleźć martwe.
Na koniec chciałbym pokrótce opisać jak można rozróżniać poszczególne gatunki raków występujące na terenie Polski biorąc pod uwagę tylko wygląd szczypiec i pancerza głowotułowia.
Rak szlachetny (Astacus astacus znany też pod nazwą Potamobius astacus) dorastający do 20 cm długości posiada krótkie i grube szczypce, nie zwierające się szczelnie .
Rak błotny (Astacus leptodactylus znany też pod nazwą Potamobius leptodactylus) ma natomiast wąskie i szczelnie zamykające się szczypce oraz wyrostki kolczaste na pancerzu głowotułowia .
Najmniejszy rak amerykański (Orconectes limosus znany też pod nazwą Cambarus affinis Say) ma dwie ciemne plamy na pancerzu głowotułowia oraz poprzeczne bordowe pręgi na grzbietowej stronie odwłoka. Końce szczypiec ma żółte.
W wodach słodkich Polski można od niedawna spotkać raka sygnałowego Pacifastacus leniusculus Dana, którego ojczyzną są wody Kaliforni i Newady. Do Polski został on jednak sprowadzony ze Szwecji w latach siedemdziesiątych. Rak sygnałowy pokrojem ciała bardzo przypomina raka szlachetnego. Różni się od niego natomiast kolorowymi plamami na szczypcach . Rak sygnałowy znacznie szybciej przyrasta w naszych warunkach klimatycznych od naszych raków rodzimych. Wielkość 10 cm osiąga on już w trzecim roku życia, czyli o rok szybciej niż nasze raki.
W celu ochrony rodzimych gatunków raków ustalono wymiar ochronny na 10 cm i okresy ochronne dla samic – od 15 października do 31 lipca, a dla samców – od 15 października do 15 marca. W Polsce rak pręgowany nie podlega ochronie.