Dynie,rośliny pochodzące z Ameryki Środkowej. W Polsce popularnie zwana "Banią". Rodzaj ten liczy około 20 gatunków. Uprawiana już od 4000 lat p.n.e. przez Inków. Do Europy rośliny sprowadzone zostały przez Hiszpanów w XVI wieku. Rośliny przeważnie jednoroczne. Dynię uprawia się jako roślinę pokarmową, paszową lub przemysłową-oleistą. Owoce dyni są bardzo duże. Nasiona są jadalne, zawierają 30-50% tłuszczu.
Dynia figolistna Cucurbita ficifolia – jednopienna roślina pochodząca z górskich obszarów Meksyku i Ameryki Środkowej. Liście okrągłojajowate, klapowane i głęboko wcinane. Kwiaty są żółte. Owoce podłużne lub kulistawe, zielone z białymi bruzdami. Miąższ owoców jest biały. Owoce są jadalne. Łupina owoców jest twarda.
Dynia olbrzymia Cucurbita maxima – gatunek pochodzący z tropikalnych obszarów Ameryki. Uprawiany jest na terenie Peru już przez tysiące lat. Jest to roślina jednoroczna i jednopienna. Łodyga kanciasta, sztywno owłosiona, płożąca się lub czepna. Łodygi osiągają długość nawet około 5 m. Liście są 5-7 klapowe i długoogonkowe. Kwiaty są złocistożółte. Ma bardzo duże, żółtopomarańczowe owoce. Ciężar owoców może dochodzić nawet do 100 kg. Owoce zbiera się jesienią i można przechowywać miesiącami bez straty jakości. Jadalną częścią owocu jest miąższ. Nasiona są płaskie, białe lub żółtawe, jajowate i słabo obrzeżone.
Dynia piżmowa Cucurbita moschata – roślina jednoroczna i jednopienna, pochodząca z Ameryki Środkowej. Łodyga pnąca osiąga długość około 5 m. Liście 5-6 klapowe, wiotkie i miękko owłosione. Kwiaty jasnożółte. Owoce są przeważnie podłużne, dojrzałe są czarnobrunatne lub czerwonawożółte. Miąższ owoców jest słabo włóknisty i lekko pachnący piżmem. Owoce są jadalne. Nasiona są czarne lub białawe, bez zgrubiałego brzegu.
Dynia zwyczajna Cucurbita pepo – jednoroczna roślina pochodząca z Meksyku i południowych stanów USA. Pędy są długie i duże, płożące z rozgałęzionymi wąsami. Pędy osiągają długość około 5m. Liście skrętoległe, dłoniasto wcinane i szorstko owłosione. Dynia kwitnie od czerwca do października. Kwiaty duże, żółte i rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie są osadzone grupami w kątach liści, żeńskie natomiast pojedynczo. Owocem jest kulista, zielona lub pomarańczowa jagoda. Owoce mogą osiągać masę nawet 50 kg. Owoc dyni zawiera cukry, białka, tłuszcze, witaminy i dużo składników mineralnych. Nadaje się do sporządzania marmolady i marynat. Świeży sok działa moczopędnie i zalecany jest w przypadku chorób nerek. Nasiona mają 7-15 mm długości, wyraźnie obrzeżone i białawe. Nasiona zawierają do 50% jadalnego oleju, białka, glikozyd kukurbitynę, żywicę i inne substancje dotychczas nie poznane. Nasiona dyni pozostają do dziś środkiem zwalczającym pasożyty jelit. Dla zwalczenia pasożytów przewodu pokarmowego należy zjeść na surowo nasiona bez łupiny w ilości 200-250 sztuk dla człowieka dorosłego i 50-100 sztuk dla dziecka. Nie powodują żadnego ubocznego działania. Czasem w tym samym celu używa się odwaru z nasion dyni z dodatkiem oleju rycynowego. Odmianami dyni zwyczajnej są m.in.: kabaczek, patison i cukinia. Odmiany tego gatunku są uprawiane jako rośliny jadalne, pastewne (pokarm dla świń) i oleiste (olej z nasion).
Wartości odżywcze
Wartość kaloryczna dyni nie jest wysoka – 100g świeżej masy daje około 32 kcal. Natomiast jej wartość odżywcza jest dość duża, znacznie większa niż ogórka. Szczególnie cenna jest dynia o pomarańczowym miąższu, gdyż zawiera dużo karotenu (prowitaminy A) – im bardziej intensywny jest kolor miąższu, tym więcej witamin. O wartości dyni decyduje głównie zawartość cukru, która zależnie od odmiany i stopnia dojrzałości może dochodzić do kilku procent. Dynie zawierają stosunkowo dużo witamin A, B1, B2, C, PP oraz składników mineralnych – zwłaszcza fosforu, żelaza, wapnia, potasu i magnezu. Są niskokaloryczne i beztłuszczowe. Zawierają także pektyny i kwasy organiczne.
Poszczególne gatunki w obrębie danego rodzaju lub poszczególne odmiany w obrębie jednego gatunku mogą się od siebie nieznacznie różnić wartościami odżywczymi. Poniżej przedstawiamy ważniejsze cechy różnych roślin z tego rodzaju:
• miąższ dojrzałej dyni olbrzymiej zawiera 4,34-7,85% węglowodanów, jej owoce zawierają dużo karotenu (prowitamina A), a także małe ilości witaminy B1, B2 i C,
• nasiona dyni zwyczajnej zawierają 35-45% tłuszczów; jej odmiana – dynia oleista jest źródłem bardzo cennego oleju jadalnego (zawartość w nasionach: 23-50%),
• pokrywa nasienna dyni oleistej zawiera 25-50 % tłuszczów,
• kabaczek zawiera 2,9% węglowodanów i dużo składników mineralnych. W 100 g świeżej masy znajduje się 15 mg witaminy C i 0,75 mg witaminy B1,
• owoce kabaczków i cukinii zrywa się nie całkiem dojrzałe i dlatego zawartość witamin jest nieco mniejsza niż u dyni olbrzymiej,
• porcja 100g lekko ugotowanej cukinii lub patisona dostarcza zaledwie 19 kcal,
patisony mają więcej witaminy C, bo około 30 mg % oraz więcej związków mineralnych (Mg, K, Ca i Fe) niż ogórek.
Wpływ na zdrowie i urodę
Właściwości lecznicze mają przede wszystkim tzw. pestki, czyli nasiona dyni. Od niepamiętnych czasów świeże, nieprzesuszone pestki stosowane są przeciwko pasożytom przewodu pokarmowego tj. robaczycy i tasiemcom. (Niszcząca robaki jest prawdopodobnie zawarta w pestkach kukurbitacyna). Poleca się je dzieciom jako całkowicie nieszkodliwe w przeciwieństwie do środków chemicznych. Jedzenie pestek dyni zapobiega również rozrostowi i zapaleniu gruczołu krokowego. Stwierdzono, że w krajach bałkańskich, gdzie pestek zjada się bardzo dużo, mężczyźni rzadziej chorują na tę dolegliwość. Nasiona składają się w 30-40% z oleju, który zawiera bardzo dużo fitosteroli i nienasyconych kwasów tłuszczowych, które hamują odkładanie się w tkankach złogów cholesterolu, a co za tym idzie zapobiegają miażdżycy. Ponadto znajdują się w nich łatwo strawne białka, witamina E i mikroelementy; selen, magnez, cynk, miedź i mangan. Stosuje się je od bardzo dawna w leczeniu stanów zapalnych nerek i pęcherza moczowego. Dobre efekty spożywania tych nasion odnotowano u dzieci mimowolnie moczących się w łóżku. Ze względu na znaczącą zawartość cynku, nasiona dyni stosuje się w leczeniu chorób skory takich jak trądzik, opryszczka, a także przy wrzodach żołądka i niegojących się ranach. Nasiona te chętnie zjadane są szczególnie prażone. Są więc smaczne, zdrowe, pożyteczne i potrzebne każdemu w każdym wieku, a szczególnie dzieciom i ludziom starszym.
Dynia w kuchni
Ze względu na niską zdolność wiązania azotanów z gleby, dynia jest lepszym od marchwi produktem w żywieniu dzieci oraz ludzi chorych na miażdżycę, stwardnienie tętnic, nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek, choroby wątroby, otyłość i zaburzenia przemiany materii. Dynie wzmacniają także system immunologiczny.
Warzywa dyniowate są bardzo szeroko używane w kuchniach całego świata, zwłaszcza w kuchni amerykańskiej (skąd dynie się wywodzą). Popularnością cieszą się też w kuchni zachodnioeuropejskiej. My sami znamy je dobrze jako składniki wielu potraw kuchni polskiej. Spośród roślin dyniowatych stosowanych w kuchni, najczęściej spotyka się dynie, kabaczki, cukinie, arbuzy, melony i oczywiście ogórki. Poniżej przedstawiamy informacje dotyczące sposobu przyrządzania warzyw dyniowatych, a także kilka różnorodnych przepisów, które mogą okazać się przydatne na naszych stołach.
Tekst na podstawie: http://www.biol.uni.wroc.pl
Dynia jest wprawdzie bardzo pospolitą jarzyną, którą jada u nas przeważnie lud wiejski, lub nawet dają bydłu, jednak przyrządzona odpowiednio, jest wcale smaczną i delikatną, a że jest bardzo lekko strawną, nadaje się przede wszystkiem dla osób ze słabym żołądkiem. Jest jeden szlachetny gatunek dyni zwanej szparagową o specjalnie przyjemnym smaku, jakkolwiek i pospolita może być równie dobrze użytą na jarzynę. Przekroiwszy dynię nawpół, wygarnąć ze środka łyżką pestki i wodę, okroić kawałek z wierzchniej grubej skóry, sparzyć wrzącą wodą i poszatkowaną lub pokrajaną w kostka przyrządzić jednym z podanych poniżej sposobów.
Maria Śleżańska "Co dziś na obiad" 1935 r