Któż z nas nie lubi malować pisanek? Ozdabiać je w różne wzory, albo malować farbkami? Jajko – symbol płodności i nowego życia od dawna gości w tradycji Wielkanocnej. Na niejednym stole wielkanocnym leży talerz, na nich rzeżucha i piękne kolorowe pisanki. A skąd wziął się ten zwyczaj?
Pisanki były darem. Miały one zapewnić obdarowywanej osobie zdrowie, siłę oraz powodzenie w sprawach sercowych. Malowane lub kraszone jajka otrzymywali najpierw członkowie rodziny, a później osoby zaprzyjaźnione. Na cmentarzach prawosławnych pisanki składano w drugą Niedzielę Wielkanocną.
Rodzaje malowanych jajek:
Pisanki – barwienie i wosk (czasem na kilka kolorów po kolei)
Oklejanki – naklejanie trzciny lub/i kolorowej włóczki, oklejanie kolorowymi wycinkami
Naklejanki – naklejanie wycinanki z papieru
Kraszanki – barwione na jednolity kolor
Drapanki – wydrapywanie wzorów na zabarwionych kraszankach
Jak pomalować pisanki określonymi kolorami (nie używając farbek) tradycyjnym sposobem:
Żółty – liście brzozy i olchy, kora szakłaka i młodej jabłoni, drewno morwy, suszone kwiaty jaskrów polnych, majówka błotna, trzcina i rumianek, łuski zwykłej cebuli oraz igły modrzewiowe.
Czerwony – marzanna, kora kruszyny i dębu, olchowe szyszki, owoce czarnego bzu, suszone jagody, cebula.
Pomarańczowy – marchwi i dyni oraz z połączenia czerwonego i żółtego
Brąz – łupiny i korzenie orzecha oraz igliwie jodły. Bardzo ciemny brązowy – dębu i olchy.
Złoty – Przez połączenie brązowego z żółtym
Niebieski – owoce tarniny
Fiolet – płatki ciemnej malwy, i mieszanie koloru czerwonego i niebieskiego
Zieleń – niektóre trawy, zioła, w tym głównie pokrzywa, liście barwnika, młode żyto
Czerń – wygotowane olchowe szyszki.
http://www.pmedia.info/showludzie.php?wid=346
Najstarsze znalezione w wykopaliskach pisanki liczą sobie ponad 5000 tysięcy lat. Natomiast najstarsza polską pisanką, pochodzącą z X wieku naszej ery, wykopano na Ostrówku w Opolu. Sztuce Zachodu nie są znane pisanki, ponieważ pisanki powstały na naszych rodzinnych ziemiach, chociaż również istniały na dalekim Wschodzie: Mezopotamii, Egipcie i Grecji. Rysunki na jajkach były kiedyś przede wszystkim znakami magicznymi, które miały chronić dom i obejście przed złymi duchami, urokami, czarami, chorobami i in. Dlatego jajka malowane w czas przesilenia wiosennego, czyli tzw.: Jarych Świąt. Pisanki zakopywano pod progami mieszkań, budynków gospodarczych lub przed furtką prowadząca do domu. W wielu starych kulturach na powitanie wiosny przygotowywano ucztę, której główną potrawą były jajka. Dlatego dzielono się nimi z bydłem domowym, a skorupki dodawano do zboża i rzucano w orną ziemię, aby dawała wysokie plony. Skorupki rzucano również na dachy domów, co miało chronić je przed uderzeniem pioruna. Potęga wierzeń w magiczną moc pisanek była tak wielka, że kiedy na nasze ziemie polskie zawitało chrześcijaństwo, duchowni pragnąc wyplenić pogańskie zwyczaje, przez ponad 200 lat zabraniali spożywania jajek w czasie Świąt Wielkanocnych. Na nic się to zdało. Dlatego też Kościół, nie mogąc zwalczyć tego zwyczaju, postanowił go wchłonąć: ogłoszono, że kiedy "pogańskie" pisanki zostaną poświecone w kościele, mogą zostać spożyte jako symbol zmartwychwstania Chrystusowego. Potem pisankami lub kraszankami zaczęto się obdarowywać, składać sobie życzenia – i tak jajka wpisały się na trwałe w świąteczne obrzędy wielkanocne. Po dziś dzień w wielu regionach Polski, zwłaszcza na wschodnich krańcach kraju, praktykuje się trzykrotne obchodzenie domu czy całego mieszkania ze świeconymi jajkami, co ma odgonić od domu i domowników złe duchy i czary. Natomiast w Wielką Niedzielę jajko trzeba zjeść razem z kawałkiem surowego chrzanu, który wypali wszystkie grzechy, dzięki czemu siła z wielkanocnej pisanki swobodnie przejdzie do organizmu osoby, która ją spożyje.
Według wierzeń folklorystycznych, skorupki jajek również maja wielka moc, zwłaszcza dla młodych ludzi lub cierpiących na choroby skórne. W Wielką Sobotę – koniecznie przed wschodem słońca, należało ugotowane w piątkowy wieczór jajko, obrać ze skorupki i zalać źródlaną wodą. Naczynie musiało być ustawione we wschodnim oknie lub na balkonie tak, by padły nań pierwsze promienie słońca. Taka woda, podobno pomagała na wrzody, trądzik i wszelkie wypryski skórne oraz zabezpieczała całe ciało przed chorobami. Gdzie niegdzie przetrwało przekonanie, że ze skorupek rzucanych na dach wyłonią się dobre duszki i pomagające domownikom i chroniące dom przed wszelkimi niebezpieczeństwami. Wiele by można było by tu przytoczyć przykładów z dawnych wierzeń folklorystycznych w nadprzyrodzoną moc pisanki i historii związanych z jej pochodzeniem, lecz poprzestanę na tym, co już wspomniałem.
Ozdobione wizerunkami jajko – pisanka – to dawny magiczny symbol, który w czasach współczesnych występuje jako dzieło sztuki ludowej. Zwyczaj malowania pisanek rozpowszechniony jest wśród Słowian oraz wśród innych narodów. Pisanka była symbolem wiosennego przebudzenia przyrody, ciepła, zwycięstwa światła nad chłodem i ciemnością, zimą i nocą. Pisanka – to również symbol Zmartwychwstania Chrystusa…
PROCES MALOWANIA PISANEK
Przystępując do malowania pisanek należy przygotować do tego materiały. Potrzebne będą: wydmuszki lub całe jaja, różnej wielkości igły, słomka, ocet, barwniki do tkanin naturalnych, pojemniki, łyżeczki, szmaty, pisaczek (inaczej dłutko) oraz świeca. Najpierw należy przygotować farby. W pojemnikach rozcieńczamy każdy kolor osobno wrzącą wodą, w odpowiedniej proporcji z octem. Barwniki są gotowe do pracy po wystygnięciu. Kiedy mamy przygotowane jaja ( uprzednio opróżnione z zawartości, wysuszone oraz na końcach nakłute igłą dziury), zapalamy świecę, następnie rozgrzewamy pisaczek, nabieramy rozgrzany wosk, zalewamy otwory, które muszą być zamknięte, aby uchronić przed zalaniem farbą wewnątrz i nanosimy różne wzory na skorupie. Początkującym najlepiej byłoby narysować szkic dowolnego wzoru ołówkiem, a następnie gotowe wzory.
http://swiatowe.centrum.pisanek.w.interia.pl/home.html
Pisanki z innych regionów Europy
Bukowina
Rumunia
Rosja
Czechy
Austria
Ukraina
10 comments for “Wielkanocne pisanki”