Truskawki w kuchni i ogrodzie

Truskawka (Fragaria x grandiflora)

Truskawki są pierwszymi w naszych warunkach klimatycznych owocami dojrzewającymi w gruncie. Najwcześniejsze odmiany pojawiają się na straganach wraz z początkiem czerwca, wabiąc spragnionych świeżych witamin swą urodą, smakiem i zapachem. Surowe i bez tuczących dodatków truskawki mogą jeść bezkarnie nawet największe łakomczuchy. Jeden kilogram owoców dostarcza zaledwie czterystu kalorii! A są przy tym prawdziwym skarbem cennych związków odżywczych, dlatego poleca się je w diecie odchudzającej. Panie dawno odkryły upiększające własności truskawek, stosując maseczki ze świeżych rozgniecionych owoców.

Ten smaczny owoc powstał w połowie XVIII w. ze skrzyżowania pochodzącej z Wirginii poziomki wirginijskiej (Fragaria virginiana) z poziomka chilijską (Fragaria chiloensis). Dziś truskawki powszechnie uprawia się w strefie klimatu umiarkowanego, a Polska jest jednym z największych ich producentów na świecie. W rzeczywistości owoce które jadamy nie są owocem lecz mięsistym rozrośniętym dnem kwiatowym, które na swej powierzchni posiada wiele małych suchych owoców.

Truskawki są doskonałe na mrożonki, dżemy i konfitury. Istnieje również odmiany plonujące wiosną i jesienią. Owoce truskawek z upraw pochodzących z chłodniejszych rejonów są bardziej aromatyczne i smaczniejsze. Zawierają dużo witamin i minerałów a także pektynę, rozpuszczalny w wodzie błonnik, obniżający poziom cholesterolu i neutralizujący substancje toksyczne. Zawarte w nich fitocyny, obecne również w czosnku, posiadają bakteriobójcze działanie. Posiadają właściwości zasadotwórcze i moczopędne.

Warto wiedzieć

10 dag surowych truskawek pokrywa dzienne zapotrzebowanie organizmu na witaminę C. Bogactwo soli mineralnych – zwłaszcza potasu, wapnia i magnezu – działa odkwaszająco, a zawartość żelaza sprawia, że mają one działanie krwiotwórcze i wzmacniające.

Swój orzeźwiający smak zawdzięczają obecności kwasów owocowych. Także kwasu elegonowego, który chroni organizm przed chorobą nowotworową, ponieważ neytralizuke substancje rakotwórcze, zanim przenikną do DNA.

Właściwości zasadotwórcze i moczopędne truskawek mogą być wykorzystywane w uzupełnieniu leczenia niektórych chorób. Są szczególnie polecane osobom cierpiącym na reumatyzm i artretyzm oraz chorym na wątrobę i nerki. Bez obawy mogą jeść te owoce cukrzycy, ponieważ truskawki zawierają głównie łatwo przyswajalne cukry – glukozę i fruktozę. Ponadto truskawki zawierają dużo celulozy, która ułatwia trawienie. Sok z truskawek ma właściwości bakteriobójcze.

Kupując truskawki, należy od razu zużyć lub przetworzyć, gdyż szybko fermentują i pleśnieją. Truskawki zamrożone zachowują przawie wszystkie właściwości świeżych owoców.

Woda "kradnie truskawkom smak" – tak mówią Francuzi, toteż gdy w czasie dojrzewania owoców są duże opady deszczu, truskawki są niesmaczne.
Truskawki powinno się płukać pod bieżącą wodą. Jest to absolutnie konieczne, gdyż mogą się na nich znajdować pestycydy lub bakterie chorobotwórcze, z nawozów naturalnych. Szypułki usuwa się dopiero po umyciu, żeby woda nie dostała się do środka owocu.

Truskawki z bitą śmietaną – najpopularniejszy dziś deser z tych owoców – pierwszy raz podano na polecenie cara Piotra I ze słynnej dynastii Romanowów. Kaprys władcy polegał na tym, że zażyczył on sobie tego przysmaku w środku rosyjskiej zimy. Historia sztuki kulinarnej odnotowała ów fakt (truskawki a`la Romanow są wymieniane wśród najsłynniejszych potraw świata), lecz źródła milczą o tym, skąd wzięto wówczas świeże owoce.

Sezon na truskawki jest dość krótki. Poza nim można je dzisiaj kupić, lecz za wysoką cenę. Być może dlatego piękne, smaczne, pachnące i kosztowne owoce są uważane za jeden z najbardziej wykwintnych dodatków do szampana. Tradycyjnie podczas wielkiej gali z okazji tenisowego turnieju w Wimbledonie, na którą przybywa rodzina królewska, podaje się ten trunek wraz z towarzyszącymi mu truskawkami.

http://www-users.mat.uni.torun.pl/~que/jasliw/jasliw1/truskawki.html

Uprawa

Należy nie dopuścić do zachwaszczenia plantacji po jej założeniu oraz w latach następnych. W tym celu możemy stosować uprawę mechaniczną międzyrzędzi i płytkie spulchnianie gleby motyką wokół roślin. Po tym zabiegu dobrze jest zastosować herbicyd. Na plantacjach owocujących (2-letnich i starszych) możemy również kosić po zbiorze liście (najpóźniej w 2 tyg. po zbiorach). Skoszone liście należy wygrabić i usunąć z plantacji. Jest to zabieg fitosanitarny, ograniczający występowanie chorób i szkodników.

Dobór stanowiska i przygotowanie gleby
Truskawki można uprawiać na różnorodnych terenach – równinnych i pagórkowatych. Najlepiej udają się na glebach lekko kwaśnych (pH 5,5-6,0) piaszczysto-gliniastych i gliniasto – piaszczystych.
Przed założeniem plantacji należy zlikwidować chwasty trwałe (perz, oset, powój) najlepiej chemicznie np. Roundup w dawce 5 l /ha. Nie należy zakładać plantacji na ugorach, łąkach, truskawkach. Najlepsze przedplony to: rzepak, gorczyca, groch, wyka oraz mniej dobre zboża. Następnie należy glebę nawieźć obornikiem w dawce 40-50 t/ha i rozsiać nawozy mineralne w dawkach czystego składnika: 80-100 kg/ha fosforu, 100-120 kg/ha potasu (najlepiej w formie siarczanu potasu). Najlepszym wieloskładnikowym nawozem pod truskawki jest Flovit bezchlorkowy w dawce 400-700 kg/ha. Azot stosujemy wiosną w ilości 60-80 kg/ha czystego składnika a w latach następnych wysiewamy po zbiorach owoców.

Termin zakładania plantacji
Termin letni – najlepszy termin zakładania plantacji jeśli posiadamy dobrze ukorzenione sadzonki oraz jest sprzyjająca aura. W roku następnym uzyskujemy duży plon owoców.
Termin jesienny – jest dużo sadzonek, pogoda jest sprzyjająca – ale istnieje ryzyko nie ukorzenienia się sadzonek oraz ich przemarznięcia. Poza tym rośliny późno sadzone dają niewielki plon w roku następnym.
Termin wiosenny – zakładanie plantacji wczesną wiosną jest korzystniejsze niż późnojesienne, jeśli dysponujemy sadzonkami. Truskawki bez problemów się ukorzeniają i silnie rosą po posadzeniu.

Uprawa przyśpieszona
Do przyśpieszana owocowania truskawki najlepiej nadaje się włóknina np. AGRYL 17 lub 20 oraz wczesne odmiany truskawek np. HONEYOE, KENT,KAMA. Na wcześniej przygotowaną plantację (usunięte wszelkie chwasty) rozkładamy włókninę na przełomie lutego i marca – kiedy pogoda na to pozwala. Należy wybrać dzień bezwietrzny i pogodny. Nakładanie należy przeprowadzić ostrożnie aby nie porwać włókniny. Brzegi zabezpieczamy specjalnymi szpilkami, workami z ziemią lub kamieniami albo obsypujemy ziemią. Całość delikatnie powinna być naciągnięta tak aby wiatr nie zerwał okrycia.
Pierwsze odkrywanie ma na celu usunięcie chwastów i wykonanie zabiegów spulchniających ziemię i ewentualnie oprysk od chwastów (pod włókniną rosną one o 100% szybciej i w większej ilości). Następne odkrywania przed kwitnieniem mają na celu tylko pielęgnację roślin i zabiegi przeciwko chwastom.
Na początku kwitnienia wykonujemy zabiegi przeciwko kwieciakowi (radzę co najmniej 2 razy) oraz od szarej pleśni i mączniaka. W tym czasie należy systematycznie odkrywać plantację tak aby owady mogły ją dobrze zapylić(najlepsze rozwiązanie to umieścić np 2 ule z pszczołami przy plantacji). Czuwamy także aby przymrozki nie uszkodziły kwiatów – mróz do około -4 stopni powoduje tylko uszkodzenie kwiatów dotykających bezpośrednio włókninę – większy może wyrządzić poważniejsze szkody. Gdy przewidujemy duże przymrozki można uruchomić deszczownię albo wykonywać opryskiwanie włókniny dużą ilością wody. Z zadymianiem należy uważać tak aby nie zniszczyć włókniny.

http://www.truskawki.com.pl/uprawa.html

Truskawki bez chemii – podglądamy ekologów

Jesienne porządki na działce wiążą się często z zakupem nowych sadzonek truskawek. Przy wyborze kierujemy się często przyzwyczajeniem lub sugestią sprzedawcy. Może warto zastanowić się, czy nie kupić odmian polecanych dla gospodarstw ekologicznych. Charakteryzują się one dobrym plonem w warunkach naszego klimatu, nawet przy braku ochrony chemicznej. Gdy mamy już wybraną odmianę warto także wiedzieć co zrobić, gdy pojawią się szkodniki. I tu sprawdzone rady:
– Opuchlak rudonóg – doprowadza do osłabienia i zamierania roślin. Silnie zaatakowaną plantacje należy zlikwidować, korzystając z metody biologicznej, np. nicieni owadobójczych (preparat Larvanem). Po zbiorze można zastosować oprysk gleby i roślin naturalną pyretryną.
– Kwieciak malinowiec – samice po złożeniu jaj do pąków kwiatowych niszczą plon, odcinając szypułki kwiatowe. Polecane jest odławianie chrząszczy na białe pułapki lepowe. Na niewielkich plantacjach zbieramy i niszczymy uszkodzone pąki. Ograniczymy w ten sposób występowanie szkodnika w latach następnych. Jeśli odpowiednio wcześnie zauważymy pierwsze uszkodzone pąki, należy zastosować naturalną pyretrynę.
– Roztocz truskawkowiec – żeruje na młodych liściach. Rośliny karłowacieją, a ich owocowanie jest słabe. Zaleca się dobór wolnych od szkodnika roślin, z dala od zasiedlonych plantacji. Uszkodzone plantacje zaorać
– Przędziorek chmielowiec – żeruje na dolnej stronie liści, wysysa soki, powoduje przedwczesne żółkniecie i zasychanie liści. Rozwojowi sprzyja sucha i ciepła pogoda. Najmniej licznie występują one na odmianie Dukat.
Dobrze wybrana odmiana i odpowiednio dobrane stanowisko to podstawowy krok dużych i zdrowych plonów, a jeśli przy tym bez chemii, to czemu by nie spróbować?

Źródło: Uprawa roślin jagodowych metodami ekologicznymi, Radom 2004

Opracowała mgr inż. Joanna Królikowska Regionalne Centrum Doradztwa w Starym Polu